Question

Fiilde Çatı Nedir?

Answer 1

Fiilde çatı, fiilin özne ve nesne ile kurduğu ilişkiyi gösteren bir kavramdır. Fiilde çatı, yüklemin özne ve nesne ile olan ilişkisini ve bunun sonucunda cümlenin anlamını belirler. Türkçede dört tür fiil çatısı bulunmaktadır: etken, edilgen, dönüşlü ve işteş. Ayrıca fiiller, nesne alıp alamamalarına göre de geçişli, geçişsiz, oldurgan ve ettirgen olarak ayrılırlar.

Etken çatı, fiilin öznesinin eylemi kendisinin yaptığını gösterir. Örneğin: “Ali kitap okudu.” cümlesinde “okudu” fiili etken çatılıdır. Etken çatılı fiiller, genellikle geçişli veya geçişsiz olabilirler.

Edilgen çatı, fiilin öznesinin eylemi kendisinin yapmadığını, başkası tarafından yapıldığını gösterir. Örneğin: “Kitap okundu.” cümlesinde “okundu” fiili edilgen çatılıdır. Edilgen çatılı fiiller, genellikle geçişli fiillerden türetilirler.

Dönüşlü çatı, fiilin öznesinin eylemi kendisine yaptığını gösterir. Örneğin: “Ali kendini yıkadı.” cümlesinde “yıkadı” fiili dönüşlü çatılıdır. Dönüşlü çatılı fiiller, genellikle geçişli fiillerden türetilirler.

İşteş çatı, fiilin öznesinin eylemi başka bir özne ile birlikte yaptığını gösterir. Örneğin: “Ali ve Ayşe buluştular.” cümlesinde “buluştular” fiili işteş çatılıdır. İşteş çatılı fiiller, genellikle geçişsiz fiillerden türetilirler.

Geçişli fiil, nesne alabilen fiillerdir. Örneğin: “Ali kitabı okudu.” cümlesinde “okudu” fiili geçişli bir fiildir. Geçişli fiiller, neyi veya kimi sorularına cevap verebilirler.

Geçişsiz fiil, nesne almayan fiillerdir. Örneğin: “Ali uyudu.” cümlesinde “uyudu” fiili geçişsiz bir fiildir. Geçişsiz fiiller, neyi veya kimi sorularına cevap veremezler.

Oldurgan fiil, fiilin öznesinin eylemi başkasına yaptırdığını gösterir. Örneğin: “Ali Ayşe’yi uyuttu.” cümlesinde “uyuttu” fiili oldurgan bir fiildir. Oldurgan fiiller, genellikle geçişli fiillerden türetilirler.

Ettirgen fiil, fiilin öznesinin eylemi başkasına yaptırmak için emir veya istek kullandığını gösterir. Örneğin: “Ali Ayşe’ye kitabı okuttu.” cümlesinde “okuttu” fiili ettirgen bir fiildir. Ettirgen fiiller, genellikle geçişli fiillerden türetilirler.