Question

10. Sınıf Fizik Ders Kitabı Sayfa 151-152 Cevabı - Mega Yayıncılık

Answer 1

10. Sınıf Mega Yayıncılık Fizik Ders Kitabı Sayfa 151 Cevabı

A- Aşağıdaki tümcelerden hangilerinin doğru, hangilerinin yanlış olduğunu yanındaki “D” ya da “Y” harflerinin içini kurşun kalemle işaretleyerek belirleyelim. Yanlış olduğunu düşündüğümüz tümcelerin doğrusunu defterimize yazalım.

1. (Y) Bir çubuk mıknatıs iki parçaya bölünürse parçalardan her biri tek kutuplu mıknatıs olur.
2. (D) Akım taşıyan bir telin manyetik alanının yönü sağ el kuralıyla bulunur.
3. (Y) Manyetik alan skaler bir büyüklüktür.
4. (Y) Sürtünmeyle yüklenmede cisimlerin yükleri aynı işaretli olur.
5. (D) Cisimlerin birbirine uyguladığı elektriksel kuvvet, elektriksel alan kavramıyla açıklanır.
6. (D) Elektriksel alanın şiddeti, bir protona etkiyen elektriksel kuvvetin büyüklüğüne eşittir.
7. (D) Doğrusal telden geçen akımın manyetik alanında kuvvet çizgileri eş merkezli çemberlerdir.
8. (Y) Dünya’nın coğrafi kutuplarıyla manyetik kutupları çakışıktır.

B- Aşağıdaki çerçeve içinden alacağımız uygun sözcüklerle çerçeveyi izleyen tümcelerin boşluklarını dolduralım ve tamamlanmış tümceleri defterimize yazalım.

Ağırlık merkezinden asılan bir çubuk mıknatıs daima kuzey/güney doğrultusunu alır.
Bir mıknatısın kutupları şiddet bakımından özdeştir.
Akım taşıyan düz telin manyetik alan çizgileri, teli saran çember şeklindedir.
Doğada tek kutup yoktur.
Kalıcı mıknatıslık kazanabilen maddeler ferromanyetik maddelerdir.
Elektrik akımının yarattığı manyetik alanın şiddeti, akım şiddeti ile doğru orantılıdır.
Elektrik akımının yarattığı manyetik alanın yönü sağ el kuralı ile bulunur.
Manyetik alan çizgileri kapalı eğrilerdir.

C- Aşağıdaki soruların yanıtlarını defterimize yazalım.

1. Elektriksel ve manyetik alanların ortak ve farklı yanları nelerdir?

Elektrik yüklü cisimlerin etrafında oluşan alana elektrik alan denir ve çizgilerle gösterilir,bu çizgiler her zaman pozitif yükten dışarıya doğru ve negatif yüke doğru olur.Pozitif birim yüke etkiyen elektriksel kuvvete elektrik alan denir ve E ile gösterilir.
E=F/q            ( birimi newton/ coloumb)
E=k.q / d^2   (^ üzeri işareti,k sabit,q yük ,d aradaki mesafe)
Manyetik alan hareket eden elektrik yükleri yani elektronlar tarafından,değişen elektrik alanlardan (mesela yüklü parçacığın hareketi sebebiyle)ve temek parçacıklarla üretilir.Manyetik alan çizgileri her zaman N kutbundan (kuzeyden) S kutbuna (güneye) doğrudur.Birimi tesla veya gauss tur.Manyetik alan B ile gösterilir.
T=N(Am)^-1  (A : amper)
T=10^4 G
Ortak özellikleri;
-Elektrik alan çizgileri de manyetik alan çizgileri de birbirini kesmez.
-Elektrik alan çizgilerinin de manyetik alan çizgilerinin de sık oluduğu yerlerde ikisinin de şiddeti daha fazladır.
-İkisi de vektörel büyüklüktür yani yönü ve şiddeti bellidir.
Farklı özellikleri;
- E , uzaklığın karesi ile ters orantılıyken; B, uzaklık ile ters orantılıdır.

2. Maddelerin mıknatıslığının kaynağı nedir?

Maddelerin mıknatıslığının kaynağı, elektronların yörüngedeki hareketleridir. Elektronlar, atomun çekirdeği etrafında dönerken bir elektrik akımı oluştururlar. Bu elektrik akımı da bir manyetik alan meydana getirir. Her atomun kendi manyetik alanı vardır ancak bunlar genellikle rastgele yönlere sahiptir. Bazı maddelerde ise atomların manyetik alanları birbirleriyle uyumlu hale gelir ve maddenin bir bütün olarak mıknatıslık özelliği göstermesini sağlar.

Maddelerin mıknatıslığı, ferromanyetizma olarak adlandırılan bir fenomenle açıklanabilir. Ferromanyetik maddeler, demir, nikel, kobalt gibi bazı metallerdir. Bu maddelerde atomların manyetik alanları, belirli bölgelerde aynı yönde hizalanır ve bu bölgelere manyetik bölge (domain) denir. Manyetik bölgelerin sayısı ve büyüklüğü maddeye göre değişir. Bir ferromanyetik maddeyi dış bir manyetik alana maruz bıraktığımızda, manyetik bölgeler dış alana uyum sağlamaya çalışır ve madde mıknatıs gibi davranmaya başlar. Bu duruma mıknatıslanma denir.

Maddelerin mıknatıslandırılması için farklı yöntemler kullanılabilir. Bunlardan bazıları şunlardır:

• Dokunma ile mıknatıslanma: Bir ferromanyetik maddeyi bir mıknatısın kutbuna dokundurmak veya yaklaştırmak.
• Etki ile mıknatıslanma: Bir ferromanyetik maddeyi bir elektromanyetik alana maruz bırakmak veya bir elektrik akımından geçirmek.
• Sürtme ile mıknatıslanma: Bir ferromanyetik maddeyi bir mıknatısın kutbuyla sürtmek veya çarpmak.
• Isıl işlem ile mıknatıslanma: Bir ferromanyetik maddeyi ısıtmak veya soğutmak.

3. Mıknatısların çevresine serpilen demir tozları ne gibi bilgiler verir?

Demir tozlarını bir kağıdın üzerine serpip,altına mıknatıs yerleştirdiğimizde (beyaz kağıtta daha kolay görülebileceği için)  demir tozlarının aldığı şekil ve yönler bize mıknatısın manyetik alan kuvvet çizgilerini gösterir.Bu kuvvet çizgileri mıknatısın kutuplarında sıklaşır,ortalarında seyrekleşir.Ve kuvvet çizgileri N kutbundan dışarıya doğru,ve S kutbundan içeriye doğru dairesel şekillerde olur.Yani demir tozlarının yönü sayesinde mıknatısın kutuplarını da anlayabiliriz.

4. Manyetik alan çizgilerinin kapalı eğriler olmasının nedeni nedir?

Manyetik alan çizgilerinin başlangıcı ve sonu olmadığı için, çizgiler kapalı eğriler şeklindedir.

Manyetik alanı yaratan kaynağın özellikleri, manyetik alan çizgilerinin şeklinin oluşmasında etkilidir.

Manyetik alan çizgileri, gerçek değil sadece bir modellemedir ve daima üç boyutludur.

5. Mıknatısların kullanım alanlarını nelerdir?

1. Feldspat temizleme ( Mika ve oksitli mineral ayrımı. )
2. Kil temizleme ( Demirli minerallerin ayrımı. )
3. Cam kumu temizleme ( Demir minerallerinin ayrımı. )
4. Yüksek kaliteli kuvars temizleme
5. Manyezit zenginleştirme ( Serpatin ve demirli bileşiklerin ayrımı )
6. Artıklardan metal kazanımı
7. Sahil ve Mineral kumlarının değerlendirilmesi ( İlmenit ve manyetik mineral ayrımı )
8. Kireç taşı ve dolamit temizleme
9. Döküm kumlarının temizlenmesi
10. Refrakter hammaddelerin işlenmesinde
11. Refrakter kalsine malzemelerinin temizlenmesi ( Tenör yükseltme )
12. Bor zenginleştirme ( Demirli içerikler, kil, arsenik ve mika uzaklaştırılması )
13. Kromit zenginleştirme
14. Boksit ( Tenör yükseltme )
15. Magnetik zenginleştirme
16. Atıklardan metal ayrımı
17. Ahşap, plastik, gıda v.b. sektörlerde istenmeyen metallerin ayrılmasında
18. Sıvılar içindeki demir bileşiklerinin ayrılmasında
19. Ağır ortamlarda oluşturulan ağır ortamın geri kazanılmasında
20. Dökümden gelen metalin ayrımında

6 Dünya’nın manyetik alanının kaynağı nedir?

Dünya'nın manyetik alanı, diğer adıyla jeomanyetik alan, Dünya'dan uzaya doğru uzanan manyetik alandır. Dünya'dan çıkan manyetik alan ,Güneş'ten gelen yüklü parçacıklardan oluşan Güneş rüzgarlarıyla buluşur. Manyetik alanın büyüklüğü, Dünya yüzeyinde 25 ve 65 microtesla arasıdır (0.25 ve 0.65 gauss arası). Kabaca bakarsak, bu alan, Dünya'nın dönüş eksenini baz alarak, yaklaşık 10 derece kaymış bir manyetik dipoldur. Diğer bir değişle, düz bir dikdörtgen mıknatısın, yine aynı açıyla Dünya'nın merkezine konması gibidir. Kuzey jeomanyetik kutup, Grönland'ın yakınlarında kuzey yarımkürede olan kutup, aslında manyetik olarak Dünya'nın manyetik alanının güney kutbudur, ve Güney jeomanyetik kutup da manyetik alanın kuzey kutbudur. Çubuk mıknatıslardan farklı olarak, Dünya'nın manyetik alanı zamanla değişir çünkü bu manyetik alan, Dünya'nın dönüş hareketinden meydana gelir (Dünya'nın içindeki yüksek sıcaklıktaki demir alaşımlarının yaptığı hareket).

7. Elektrik yükleriyle manyetik alanın ilişkisi nedir?

Elektrik, kablo ve teller aracılığı ile kullanıcılara ulaşan, günlük hayatta kullandığımız buzdolabı, bilgisayar, televizyon gibi aletler için gereken bir enerji formudur. Elektrik, atomların içinde bulunan elektron ve proton gibi yüklü parçacıkların hareketi sonucunda oluşur. Bir başka deyişle, eğer yüklü bir parçacık bir iletken üzerinde hareket ediyorsa elektrik akımı oluşur.
Manyetizma, belirli bir mesafeden oluşan itme ve çekme kuvvetlerine denir. Bu kuvvetlerin etkidiği mesafe ise manyetik alan diye adlandırılmaktadır. Manyetizma, özellikle elektron gibi yüklü parçacıkların hareketleri sonucu gerçekleşir. Atomun içinde bulunan elektronlar, atom çekirdeği ve kendi eksenleri etraflarında dönerek manyetik alan oluştururlar. Eğer atomun içindeki elektronların çoğu, çekirdek çevresinde aynı yönde dönerlerse güçlü bir manyetik alana sebep olurlar. Elektronların dönüş yönü aynı zamanda manyetik alanın dönüş yönünü belirler.
Elektrik akımı ile manyetizma birbiriyle ilgilidir. Eğer elektrik akımının geçtiği iletken bir tele pusula yaklaştırılır ise, pusulanın yön göstergesinde hareket gözlemlenir. Bu durum, elektrik akımının geçtiği iletken telin dışında dairesel bir manyetik alan oluşmasından kaynaklanmaktadır. Elektrik akımı ile manyetizma arasındaki bu ilişkiye elektromanyetizma denmektedir.

8. Manyetik alan kaynakları nelerdir?

Manyetik alan kaynakları, genel olarak hareket eden elektrik yükleri veya değişen elektrik alanlardır. Hareket eden elektrik yükleri, iletken bir telde akım oluşturur veya bir mıknatısın kutuplarında bulunur. Değişen elektrik alanlar ise, elektromanyetik dalgalar veya elektromanyetik indüksiyon gibi olaylarda ortaya çıkar.

Manyetik alan kaynaklarına örnekler şunlardır:

• Doğal mıknatıslar: Demir, nikel, kobalt gibi ferromanyetik maddelerden oluşan ve atomların manyetik momentlerinin aynı yönde hizalanmasıyla mıknatıslık özelliği gösteren cisimlerdir. Manyetit taşı doğal bir mıknatıs örneğidir.
• Yapay mıknatıslar: Ferromanyetik maddeleri dış bir manyetik alana maruz bırakarak veya elektrik akımından geçirerek mıknatıs haline getirilen cisimlerdir. Alnico, neodimyum demir bor gibi alaşımlar yapay mıknatıs örneğidir.
• Elektromıknatıslar: Sarmal şekil verilmiş bir telin iki ucuna gerilim uygulanarak elde edilen mıknatıslardır. Sarmalın ortasına ferromanyetik bir cisim koyularak manyetik alan güçlendirilebilir. Elektromıknatıslar elektrik motorları, röleler, parçacık hızlandırıcılar gibi cihazlarda kullanılır.
• Elektromanyetik dalgalar: Değişen elektrik ve manyetik alanların birbirine dik olarak yayılmasıyla oluşan dalgalar. Işık, radyo dalgaları, mikrodalgalar, kızılötesi ışınlar, morötesi ışınlar, X ışınları ve gama ışınları elektromanyetik dalga örneğidir.
• Elektromanyetik indüksiyon: Değişen bir manyetik alanın bir elektrik devresinde akım oluşturması veya değişen bir akımın bir manyetik alanda indüklenmesi olayı. Jeneratörler, transformatörler, indüksiyon ocakları elektromanyetik indüksiyon örneğidir.

10. Sınıf Mega Yayıncılık Fizik Ders Kitabı Sayfa 152 Cevabı

1. Aşağıdaki cisimlerden hangisini mıknatıs çekmez?
A) Toplu iğne B) Altın yüzük C) Ataş D) Çelik tencere E) Demir çivi

2. Özdeş üç mıknatıs, sürtünmesi önemsiz yatay bir düzlemde şekildeki gibi tutulurken aynı anda serbest bırakıldıklarında d1 uzaklığı büyüyor, d2 küçülüyor.
Buna göre mıknatısların X, Y, Z, T uçları için aşağıdakilerden hangisi doğrudur?
(N: Kuzey kutup, S: Güney kutup)

Cevap: E

3. 3. Aşağıdakilerden hangisi, manyetik alan kaynağı değildir?
A) Çubuk mıknatıs B) Akım taşıyan bobin C) Dünya D) Akım taşıyan halka E) Pil

4. K, L, M metal cisimleri, düzgün bir manyetik alana konulduklarında alanın kuvvet çizgileri şekildeki biçimi alındığına göre bu cisimlerden hangisi ya da hangileri demir olamaz?
A) Yalnız K B) Yalnız L C) L ve M D) K ve M E) K ve L

5. Aşağıdakilerden hangisi, sadece Dünya’nın manyetik alanıyla ilgili bir terimdir?
A) Manyetik sapma B) Manyetik kutup C) Kuvvet çizgisi D) Alan şiddeti E) Manyetik kuvvet

6. Pozitif yüklü elektroskoba bir işlem uygulanınca bu elektroskobun yaprakları kapanıp tekrar açılıyor.
Bu olay elektroskoba
I. Negatif yüklü bir cismi değdirme,
II. Pozitif yüklü bir cismi değdirme,
III. Pozitif yüklü bir cismi yaklaştırma işlemlerinden hangisinin ya da hangilerinin uygulanmasıyla gerçekleşebilir?
A) Yalnız I B) Yalnız II C) I ve II D) II ve III E) I, II ve III

7. Yarıçapları r ve 2r olan yüklü iki iletken küre, yalıtkanla tutularak birbirine değdirilince bu kürelerin yükleri, sırasıyla qr ve q2r oluyor. Buna göre aşağıdaki eşitliklerden hangisi doğrudur?
A) <1r = Cİ2r B) °lr = 2cİ2r C) 2clr = D) qr = 4q2r E)4qr=q2r

8. Bir telden 0,8 A’lik akım geçerken bu telin akıma dik kesitinden 1 s’de kaç elektron geçer (e = 1,6-10~19 C alınız.)?
A) 2-1017 B) 5-1017 C) 2-1018 D) 5-1018 E) 2-1019