Question

İlk Müslüman Türk Devletlerinin Özelikleri Nelerdir?

Answer 1

İlk Müslüman Türk devletleri arasında hutbe okutmak ve para bastırmak bağımsızlık alametlerinden sayılmıştır. Devletin başında “Sultan” ünvanını taşıyan hükümdarlar görev almıştır. İlk Müslüman Türk devletleri Avrupa’da İtil Bulgarları olarak bilinmektedir. Karahanlı Devleti Uygur Devletinin Kırgızlar tarafından yıkılmasıyla Karluk, Çiğil ve Yağma gibi Türk boylarının birleşmesinden oluşmuştur. Karahanlılar Devletinin kurucusu Bilge Kül Kadir Han olmaktadır. Kuruluşu 893 yılında olmaktadır. İlk Müslüman Türk Devletleri Türklerin kitleler hâlinde Müslüman olmaları özellikle 10. yüzyılda hız kazandı. Karluk 'tan sonra, Yağma , Çiğil ve Tuhsi boyları, ardından Oğuzlar arasında İslâmiyet yayıldı. İlk Türk İslam devleti olan Karahanlılar’ın kurucusu Bilge Kül Kadir Han’dır. Uygurların Kırgızlar tarafından yıkılmasından sonra, 840 yılında Balasagun’da kurulmuştur. Karahanlılar İslamiyet’i kabul eden ilk Türk devleti olmalarına rağmen geleneklerine bağlı kalmayı başarabilmiş bir devlettir

İlk Müslüman Türk Devletleri’nin Özelikleri

• İlk Türk devletlerinde, Türk kağanının dünyayı idare etmek üzere Gök Tengri tarafından görevlendirildiğine inanılmış ve bu inanca kut anlayışı denilmiştir. İslamiyet’le birlikte “Allah’ın nasibi veya takdiri” olarak kabul edilmiştir.
• Eski Türklerdeki cihan hakimiyeti düşüncesi ise İslami dönemde cihat anlayışı ile devam etmiştir.
• Gazneliler ve Karahanlılar, İslami Dönem Türk devlet teşkilatının gelişip yerleşmesinde köprü vazifesi görmüşlerdir.
• Türk milleti kendini “il” dediği devlete bağlamış ender bir millettir. Türkler ili, barış ve sulh anlamında da kullanmıştır. İslamiyet’in kabulü ile birlikte ilin yerini “devlet” ve “mülk” kelimeleri almıştır.
• İslamiyet’le birlikte hükümdar unvanlarında da değişiklik görülmüştür. Karahanlılarda hakan yerine “Arslan Han”, yabgu yerine “Buğra Han” ve şad yerine “İlig Han” kullanılmıştır. Gazneliler de ise hükümdarlar “emir ve sultan” gibi İslami unvanlar kullanmıştır.
• Sultan unvanını ilk kullanan ise Türk hükümdarı Gazneli Mahmut olmuştur.

Hükümdarlık; halife tarafından onaylanması, ülkede halife adına hutbe okutulması ve basılan paraların üzerinde halifenin isminin yazılması ile ilan edilirdi. Hükümdarlar tıraz denilen kendi ad ve lakaplarının yazılı olduğu ve süslemeli özel giysiler giymişlerdir. Resmi belgelerde tevki veya tuğra denilen mühür kullanılmıştır. Hükümdarların değerli taşlardan yapılmış taht ve taçları da bulunmaktadır. Saray önünde, namaz vakitlerinde, savaşlarda ve törenlerde nevbet denilen müzikler çalınmıştır. Hükümdardan sonra devlet kademesinde en yetkili kişi vezir olmuştur. Karahanlı vezirleri Türkçe yuğruş unvanını kullanırken, genellikle İran kökenli olan Gazneli vezirler hace unvanını kullanmıştır. Karahanlılarda devletin işleyişiyle ilgili önemli kararların alındığı Meclis-i Ali adında bir divan varken Gaznelilerde mali ve genel idari işlerden sorumlu olan “Divan-ı Vezaret” bulunmuştur. Ayrıca bu divanlara bağlı alt divanlar da vardır. Türk İslam devletlerinde hukuk sistemi şeri ve örfi olmak üzere iki ana unsurdan meydana gelmiştir. Şeri davalara bakan kadılar, dinle ilgili bütün işlerde yetkili iken Karahanlı ve Gazneli hükümdarlar örfi mahkemelere başkanlık etmektedir. Karahanlı ordusu; görevleri saray ve hükümdarı korumak olan saray muhafızları, hükümdarın şahsına bağlı ücretli askerlerden meydana gelen Hassa ordusu, hanedan mensupları, valiler ve diğer devlet adamlarının kuvvetleri ile devlete bağlı Türk boylarının kuvvetleri olmak üzere dört ana birimden oluşmuştur. Gazne ordusu ise görevleri saray ve hükümdarı korumak olan gulamlar, eyalet ve bağlı devletlerin kuvvetleri, Türkmenler ile ücretli ve gönüllü birliklerden meydana gelmiştir.