Question

Lozan Barış Antlaşması’na Göre Batılı Devletlerin Elde Ettiği Ayrıcalıklardan Hangisinin Kaldırılması Türkiye’nin Ekonomik Bağımsızlığını Sağlamasında Etkili Olmuştur? Söyleyiniz.

Answer 1

Lozan Barış Antlaşması, 24 Temmuz 1923 tarihinde Türkiye Büyük Millet Meclisi temsilcileriyle Britanya İmparatorluğu, Fransız Cumhuriyeti, İtalya Krallığı, Japon İmparatorluğu, Yunanistan Krallığı, Romanya Krallığı ve Sırp, Hırvat ve Sloven Krallığı (Yugoslavya) temsilcileri tarafından imzalanmış bir barış antlaşmasıdır. Bu antlaşma ile Türk Kurtuluş Savaşı’nın askeri zaferi uluslararası alanda tanınmış ve Türkiye Cumhuriyeti’nin bağımsızlığı ve egemenliği kabul edilmiştir,

Lozan Barış Antlaşması’na göre batılı devletlerin elde ettiği ayrıcalıklardan bazıları şunlardır:

• Kapitülasyonlar: Kapitülasyonlar, Osmanlı Devleti’nin yabancı devletlere verdiği ticari ve yargısal ayrıcalıklardır. Bu ayrıcalıklar sayesinde yabancı devletler Osmanlı topraklarında vergisiz ticaret yapabilir, kendi vatandaşlarını kendi kanunlarına göre yargılayabilir ve Osmanlı Devleti’nin iç işlerine müdahale edebilirlerdi. Bu ayrıcalıklar Osmanlı Devleti’nin ekonomik ve siyasi bağımsızlığını zayıflatmıştır. Lozan Barış Antlaşması ile kapitülasyonlar kaldırılmıştır.
• Borçlar: Osmanlı Devleti, I. Dünya Savaşı’na girmeden önce yabancı devletlere büyük borçlar yapmıştır. Bu borçların faizleri ve geri ödemeleri Osmanlı Devleti’nin bütçesini aşmıştır. Sevr Antlaşması’na göre bu borçların tamamının ödenmesi gerekiyordu. Lozan Barış Antlaşması ile bu borçların bir kısmının silinmesi, bir kısmının da yeniden yapılandırılması sağlanmıştır.
• Azınlıklar: Sevr Antlaşması’na göre Türkiye’de yaşayan azınlıklara geniş haklar tanınması gerekiyordu. Bu haklar arasında özerklik, eğitim, din, dil gibi konularda ayrıcalıklar bulunuyordu. Bu haklar Türkiye’nin toprak bütünlüğünü ve ulusal birliğini tehlikeye atıyordu. Lozan Barış Antlaşması ile azınlık hakları sadece gayrimüslimlere tanınmış ve bu haklar da sınırlanmıştır.

Buna göre kapitülasyonların kaldırılması Türkiye’nin ekonomik bağımsızlığını sağlamasında en etkili olan faktördür. Çünkü kapitülasyonlar sayesinde yabancı devletler Türkiye’nin pazarını ele geçirmiş, yerli üretimi engellemiş, vergi gelirlerini azaltmış ve döviz rezervlerini tüketmiştir. Kapitülasyonların kaldırılması ile Türkiye, kendi ekonomisini yönetme, kendi ticaret politikalarını belirleme, kendi vergi sistemini kurma ve kendi para birimini kullanma hakkını elde etmiştir. Bu da Türkiye’nin ekonomik bağımsızlığının temelini oluşturmuştur.