Question

Fizik biliminde fiziksel niceliklerin sınıflandırılmasını yaparak örnekler veriniz.

Answer 1

Fizik biliminde fiziksel nicelikler, ölçülebilen ve sayısal değerleri olan büyüklüklerdir. Fiziksel nicelikler iki şekilde sınıflandırılır: temel nicelikler ve türetilmiş nicelikler.

Temel nicelikler, diğer fiziksel niceliklerden bağımsız olarak tanımlanan ve birimi de temel birim olarak kabul edilen niceliklerdir. Temel niceliklerin sayısı uluslararası bir kuruluş olan Uluslararası Saf ve Uygulamalı Fizik Birliği (IUPAP) tarafından belirlenmiştir. 

IUPAP’ye göre temel nicelikler şunlardır:

• Uzunluk: Bir cismin iki noktası arasındaki mesafedir. Temel birimi metre (m) dir. Örnek: Bir odanın uzunluğu 5 m dir.
• Kütle: Bir cismin madde miktarıdır. Temel birimi kilogram (kg) dır. Örnek: Bir elmanın kütlesi 0.2 kg dır.
• Zaman: Olayların süresidir. Temel birimi saniye (s) dir. Örnek: Bir dakika 60 s dir.
• Elektrik akımı: Elektrik yükünün birim zamanda taşınmasıdır. Temel birimi amper (A) dır. Örnek: Bir lambanın elektrik akımı 0.5 A dır.
• Sıcaklık: Bir cismin sıcaklık derecesidir. Temel birimi kelvin (K) dır. Örnek: Suyun donma noktası 273 K dır.
• Madde miktarı: Bir sistemin içindeki atom veya molekül sayısının belirli bir sayıya bölünmesidir. Temel birimi mol (mol) dır. Örnek: 12 g karbonun madde miktarı 1 mol dür.
• Işık şiddeti: Işığın parlaklığıdır. Temel birimi kandela (cd) dır. Örnek: Bir mumun ışık şiddeti yaklaşık 1 cd dür.

Türetilmiş nicelikler ise temel niceliklerin çarpımı veya bölümü ile elde edilen niceliklerdir. Türetilmiş niceliklerin birimi de temel birimlerin çarpımı veya bölümü ile oluşturulan türetilmiş birimdir. 

Türetilmiş niceliklerden bazıları şunlardır:

• Alan: İki boyutlu bir şeklin sınırladığı düzlemsel bölgedir. Türetilmiş birimidir metre kare (m2). Örnek: Bir karenin alanı kenar uzunluğunun karesine eşittir.
• Hacim: Üç boyutlu bir cismin kapladığı uzaydır. Türetilmiş birimidir metre küp (m3). Örnek: Bir küpün hacmi kenar uzunluğunun küpüne eşittir.
• Hız: Bir cismin birim zamanda aldığı yoldur. Türetilmiş birimidir metre bölü saniye (m/s). Örnek: Bir arabanın hızı 72 km/sa dir.
• Kuvvet: Bir cisme etki eden itme veya çekme etkisidir. Türetilmiş birimidir newton (N). Örnek: Yerçekimi kuvveti kütle ile ivmenin çarpımına eşittir.
• Enerji: İş yapabilme kapasitesidir. Türetilmiş birimidir joule (J). Örnek: Potansiyel enerji kütle, yerçekimi ivmesi ve yükseklik çarpımına eşittir.
• Basınç: Birim alana etki eden kuvvettir. Türetilmiş birimidir paskal (Pa). Örnek: Havanın basıncı 101325 Pa dır.
• Şiddet: Bir kaynaktan yayılan enerjinin birim zamanda birim alana düşen miktarıdır. Türetilmiş birimidir watt bölü metre kare (W/m2). Örnek: Güneşin şiddeti yaklaşık 1360 W/m2 dir.