Question

Türkiye topraklarının erozyona uğrama nedenlerini, ortaya çıkan sonuçları ve erozyonun önlenebilmesi için neler yapılması gerektiğini araştırarak bulduğunuz sonuçları sınıfta paylaşınız.

Answer 1

Erozyon, yeryüzündeki toprakların, rüzgâr, su, buz veya yerçekimi gibi dış etkenlerle aşındırılıp, yerinden koparılması, bir yerden başka bir yere taşınması ve biriktirilmesi olayıdır. Erozyon, doğal bir süreç olmasına rağmen, insan faaliyetleriyle hızlandırılmış ve çevresel, ekonomik ve sosyal sorunlara yol açmıştır.

Türkiye topraklarının erozyona uğramasının başlıca nedenleri şunlardır:

• İklim: Türkiye’de iklim kurak veya yarı kuraktır. Yağış miktarı azdır. Buharlaşma oranı yüksektir. Bitki örtüsü cılızdır. Bu faktörler toprağın nemini azaltarak aşınmaya karşı direncini düşürür. Ayrıca yağışların şiddetli ve mevsimsel olması toprağı taşıyan akarsu ve rüzgâr hareketlerini arttırır.
• Topografya: Türkiye’de arazi yapısı engebeli ve eğimlidir. Yükseklik farkları fazladır. Bu faktörler toprağı taşıyan akarsu ve yerçekimi hareketlerini arttırır. Ayrıca volkanik, tektonik ve karstik faaliyetler toprağı aşındıran ve taşıyan kayaçların oluşumuna katkıda bulunur.
• Toprak: Türkiye’de toprak yapısı genellikle kumlu, killi veya tuzlu gibi aşınmaya karşı zayıf kayaçlardan oluşmaktadır. Bu faktörler toprağın suyu tutma kapasitesini azaltarak aşınmaya karşı direncini düşürür. Ayrıca toprakta organik madde miktarı azdır. Bu da toprağın verimliliğini ve bitki örtüsünü azaltır.
• İnsan: Türkiye’de insan faaliyetleri erozyonu hızlandıran en önemli etkendir. İnsanlar tarım, hayvancılık, ormancılık, madencilik, sanayi, yerleşim, ulaşım gibi faaliyetlerle toprağı tahrip eder. Bu faaliyetler sonucunda bitki örtüsü yok olur, toprak yapısı bozulur, toprak örtüsü açılır, toprak sıkıştırılır veya kazılır. Bu da toprağı aşınmaya karşı savunmasız bırakır.

Türkiye topraklarının erozyona uğramasının ortaya çıkardığı sonuçlar şunlardır:

• Çevresel sonuçlar: Erozyon sonucunda verimli topraklar kaybolur. Toprakta besin ve su tutma kapasitesi azalır. Topraktaki biyolojik çeşitlilik azalır. Toprağın fiziksel, kimyasal ve biyolojik özellikleri bozulur. Toprakta tuzlanma, asitlenme ve çoraklaşma gibi sorunlar ortaya çıkar. Erozyon ayrıca su kaynaklarını da etkiler. Akarsu rejimleri değişir. Akarsuların taşıdığı alüvyonlar barajları doldurur. Su kalitesi düşer. Su kirliliği artar. Erozyon ayrıca hava kalitesini de etkiler. Rüzgârın taşıdığı tozlar hava kirliliğine katkıda bulunur. Hava kirliliği solunum yolu hastalıkları, alerji, astım gibi sağlık sorunlarına neden olur. Ayrıca hava kirliliği sera etkisine ve iklim değişikliğine de katkıda bulunur.
• Ekonomik sonuçlar: Erozyon sonucunda tarım topraklarının verimliliği azalır. Tarımsal üretim ve gelir düşer. Gıda güvenliği tehlikeye girer. Tarım sektörüne bağlı diğer sektörler de olumsuz etkilenir. Erozyon ayrıca altyapıyı da etkiler. Erozyonun neden olduğu toprak kayması, çökme, obruk, heyelan gibi olaylar evlerin, iş yerlerinin, okulların, hastanelerin, yolların, köprülerin, barajların ve diğer altyapıların zarar görmesine neden olur. Bu durum hem maddi hem de manevi kayıplara yol açar. Erozyon ayrıca turizm sektörünü de etkiler. Erozyonun neden olduğu doğal güzelliklerin yok olması veya bozulması turizm potansiyelini azaltır. Turizm geliri ve istihdamı düşer.
• Sosyal sonuçlar: Erozyon sonucunda insanların yaşam kalitesi ve refahı azalır. Erozyonun neden olduğu sağlık sorunları, maddi kayıplar, gıda güvensizliği, işsizlik, yoksulluk gibi sorunlar insanların psikolojisini ve sosyal ilişkilerini olumsuz etkiler. Erozyon ayrıca göçe de neden olur. Erozyonun etkilediği bölgelerde yaşayan insanlar geçim kaynaklarını kaybederek başka bölgelere göç ederler. Bu durum hem göç eden hem de göç edilen bölgelerde sosyal, kültürel ve ekonomik sorunlara yol açar.

Erozyonun önlenebilmesi için yapılması gerekenler şunlardır:

• Bitki örtüsünü korumak ve arttırmak: Bitki örtüsü erozyonu önlemede en önemli faktördür. Bitki örtüsü toprağı tutarak aşınmayı ve taşınmayı engeller. Bitki örtüsü toprağın nemini arttırarak verimliliğini yükseltir. Bitki örtüsü toprağın biyolojik çeşitliliğini zenginleştirir. Bitki örtüsünü korumak ve arttırmak için aşağıdaki önlemler alınabilir:
  • Orman alanlarının tahrip edilmesini önlemek için yasal düzenlemeler yapmak, denetimleri arttırmak, cezaları ağırlaştırmak.
  • Orman yangınlarını önlemek için bilinçlendirme çalışmaları yapmak, yangın ihbar sistemlerini geliştirmek, yangın söndürme ekiplerini donatmak.
  • Orman alanlarını genişletmek için ağaçlandırma çalışmaları yapmak, fidan dikmek, bozuk orman alanlarını rehabilite etmek.
  • Mera alanlarının tahrip edilmesini önlemek için hayvan sayısını kontrol altında tutmak, otlatma planları yapmak, mera ıslah çalışmaları yapmak.
  • Tarım alanlarının tahrip edilmesini önlemek için organik tarım yapmak, nadas uygulamak, yeşil gübre kullanmak, toprağı işlememek veya az işlemek, toprağı örtmek veya sıkıştırmak gibi yöntemler kullanmak.
  • Rüzgâr perdeleri oluşturmak: Rüzgâr perdeleri, rüzgârın hızını ve etkisini azaltan bitkisel veya yapay engellerdir. Rüzgâr perdeleri toprağın aşınmasını ve taşınmasını önler. Rüzgâr perdeleri ayrıca toprak nemini arttırır, su kaybını azaltır, hava kirliliğini azaltır ve iklim koşullarını iyileştirir. Rüzgâr perdeleri oluşturmak için aşağıdaki önlemler alınabilir:
  • Rüzgâr yönüne dik olarak ağaç veya çalı şeritleri dikmek, rüzgâr perdeleri oluşturmak için uygun türleri seçmek, rüzgâr perdelerinin bakımını yapmak.
  • Rüzgâr yönüne dik olarak duvar, çit veya perde gibi yapay engeller kurmak, rüzgâr perdelerinin dayanıklılığını sağlamak, rüzgâr perdelerinin onarımını yapmak.
  • Toprağı sıkıştırmak veya örtmek: Toprağı sıkıştırmak veya örtmek, toprağın aşınmasını ve taşınmasını önleyen bir yöntemdir. Toprağı sıkıştırmak veya örtmek toprağın suyu tutma kapasitesini arttırır, toprak nemini korur, toprak verimliliğini yükseltir. Toprağı sıkıştırmak veya örtmek için aşağıdaki önlemler alınabilir:
  • Toprağı işlemeden önce veya sonra silindir veya traktör gibi araçlarla bastırmak, toprağın sıkışmasını sağlamak.
  • Toprağı bitki artıkları, saman, talaş, gübre gibi malzemelerle kaplamak, toprağın örtülmesini sağlamak.
  • Toprağı işlemekten kaçınmak veya azaltmak: Toprağı işlemekten kaçınmak veya azaltmak, toprağın aşınmasını ve taşınmasını önleyen bir yöntemdir. Toprağı işlemekten kaçınmak veya azaltmak toprağın yapısını korur, topraktaki organik madde miktarını arttırır, topraktaki biyolojik çeşitliliği zenginleştirir. Toprağı işlemekten kaçınmak veya azaltmak için aşağıdaki önlemler alınabilir:
  • Toprağı hiç işlemeden ekim yapmak (doğrudan ekim), toprağın doğal halini korumak.
  • Toprağı minimum düzeyde işleyerek ekim yapmak (minimum işlemeli tarım), toprağın yapısını bozmamak.
  • Toprağı işledikten sonra bitki artıklarını toprak yüzeyinde bırakmak (anızlı tarım), toprağın örtülmesini sağlamak.